Ένα μικρό κορίτσι ξεκινά να επισκεφτεί τη γιαγιά του, όμως στη μέση της διαδρομής συναντά έναν λύκο, τον εμπιστεύεται και η συνέχεια είναι γνωστή… Ή μήπως όχι; Φυσικά, μιλάμε για την ιστορία της «Κοκκινοσκουφίτσας», ένα από τα πιο γνωστά και χιλιοειπωμένα παραμύθια σε όλον τον κόσμο. Τόσο χιλιοειπωμένο που οι εκδοχές και οι παραλλαγές που συναντά κανείς είναι πολλές σε διάφορες περιοχές και κουλτούρες. Στο Ιράν, ο κεντρικός ήρωας είναι αγόρι, ενώ στην Αφρική ο κακός είναι μια ύαινα ή μια αλεπού.

Η αναζήτηση της προέλευσης τέτοιων «κλασικών» παραμυθιών αποτελεί έναν γρίφο για τους επιστήμονες, καθώς η διάδοσή τους στηριζόταν κατά βάση στην προφορική παράδοση. Για πολλά χρόνια η ιστορία της Κοκκινοσκουφίτσας θεωρείτο έμπνευση του Γάλλου λαογράφου και συγγραφέα του 17^ου αιώνα, Charles Perrault (Σαρλ Περώ). Ωστόσο, ήδη από τον 19^ο αιώνα, οι αδελφοί Grimm υποστήριζαν πως η «Κοκκινοσκουφίτσα» -που και οι ίδιοι εξέδωσαν μια εκδοχή της- ήταν ένα παραμύθι με αρχαία προέλευση.

Πράγματι, σύγχρονες έρευνες δείχνουν πως η προέλευση πολλών παραμυθιών χάνεται όχι απλά στα βάθη των αιώνων, αλλά των χιλιετιών!!! Ο Charles Perrault, δεν ήταν αυτός που σκέφτηκε τις ιστορίες, αλλά ουσιαστικά έφτιαξε μια συλλογή από παραμύθια που προϋπήρχαν, είτε γραμμένα, είτε ως προφορικές αφηγήσεις, μερικά από τα οποία ήταν η «Κοκκινοσκουφίτσα», η «Σταχτοπούτα», «Ο Παπουτσωμένος Γάτος», «Η Ωραία Κοιμωμένη», «Κυανοπώγων», «Ο Κοντορεβιθούλης» κ.α. Γι’ αυτό μάλιστα έμεινε γνωστός και ως «πατέρας του παραμυθιού».

Όσον αφορά την «Κοκκινοσκουφίτσα», ένα ποίημα του 11^ου αιώνα, ενός ιερέα από το Βέλγιο, φαίνεται να είναι η πρώτη καταγεγραμμένη εκδοχή της, σύμφωνα με τον ανθρωπολόγο Jamie Tehrani από το Durham University. Ακολουθώντας μεθόδους δανεισμένες από την εξελικτική βιολογία, ο Tehrani μέσα από την έρευνά του επιχειρεί να «ανακατασκευάσει» τη λαϊκή προφορική παράδοση και μελετώντας τις διάφορες εκδοχές των παραμυθιών επιδιώκει να βρει τον κοινό «πρόγονό» τους. Αν και πολλοί υποστηρίζουν, πως η προέλευση της «Κοκκινοσκουφίτσας» βρίσκεται στην Ανατολική Ασία, η ανάλυση του Tehrani έδειξε πως αν και υπάρχουν εκδοχές που παραπέμπουν στη γνωστή ιστορία, αυτές είναι μεταγενέστερες του ποιήματος του 11^ου αιώνα.

Ωστόσο, ο ιερέας από το Βέλγιο αναφέρει για την «Κοκκινοσκουφίτσα» πως επρόκειτο για μια ιστορία που έλεγαν οι ντόπιοι χωρικοί για ένα κορίτσι με κόκκινο ρουχαλάκι που χάθηκε και συνάντησε έναν λύκο. Επομένως, το πόσο παλιά είναι η ιστορία ακόμα παραμένει άγνωστο, όπως και άγνωστος παραμένει ο εμπνευστής της. Το εντυπωσιακό είναι πως σύμφωνα με τους μελετητές είναι αρκετά πιθανό η ιστορία να λεγόταν τόσο παλιά, προτού ακόμα σχηματιστούν οι γλώσσες που γνωρίζουμε σήμερα, πιθανώς σε μια πρωτο-Ινδοευρωπαϊκή γλώσσα.

Όμως, εν τέλει, ας επιστρέψουμε στην αρχική μας ερώτηση: Τι συνέβη τελικά στο τέλος του παραμυθιού; Ο λύκος καταβρόχθισε την Κοκκινοσκουφίτσα και τη γιαγιά της; Τις έσωσε ένας περαστικός ξυλοκόπος; Ή μήπως η Κοκκινοσκουφίτσα ξεγέλασε τον λύκο και το έσκασε; Όπως φαίνεται, όσο πιο παλιά πάει κανείς τόσο τα νέα για την μικρή ηρωίδα δεν είναι ευχάριστα. Ο «σωτήρας» ξυλοκόπος –σε άλλες εκδοχές είναι κυνηγός- κάνει την εμφάνισή του σε νεώτερες εκδοχές, όπως είναι αυτή των αδελφών Grimm.

Αυτό μπορούμε εύκολα να το δούμε με μια αναζήτηση στο αρχείο της British library, όπου θα βρούμε μια αρκετά παλιά έκδοση της Κοκκινοσκουφίτσας που έγινε στο Λονδίνο το 1810. Πρόκειται για ένα μικρό βιβλιαράκι ζωγραφισμένο στο χέρι, από αυτά που πουλούσαν εκείνη την εποχή μικροπωλητές από πόρτα σε πόρτα ή στα πανηγύρια. Το κείμενο είναι γραμμένο σε τετράστιχα και σε απλή γλώσσα. Η ιστορία ταιριάζει πιο πολύ σε αυτή του Charles Perrault, καθώς δεν έχει το ευχάριστο τέλος που βλέπουμε στην εκδοχή των Grimm. Εδώ ο λύκος καταβροχθίζει βιαστικά τη γιαγιά «χωρίς μουστάρδα ή ψωμί» και όπως φαίνεται και στην τελευταία εικόνα το ίδιο κάνει και στη μικρή ηρωίδα.

Η έκδοση της «Κοκκινοσκουφίτσας» του 1810:

Τελικά, γιατί μια ιστορία με έναν «μεταμφιεσμένο» κακό, όπως είναι η «Κοκκινοσκουφίτσα» να είναι τόσο δημοφιλής; Πιθανώς γιατί είναι πολύ σημαντικό μάθημα ζωής το να γνωρίζουμε πως οι άνθρωποι δεν είναι πάντα αυτό που δείχνουν και δεν πρέπει να εμπιστευόμαστε τον καθένα καθώς αυτό μας κάνει ευάλωτους. Μιας και παλαιότερα τα παραμύθια στόχευαν στο να φοβίσουν τα παιδιά, έτσι ώστε να ακολουθήσουν τα ηθικά διδάγματα που προέβαλαν, οι ιστορίες ήταν αρκετά τρομακτικές όπως φαίνεται σε αυτή την έκδοση της Κοκκινοσκουφίτσας του 1810. Τουλάχιστον, στην εκδοχή που είμαστε οι περισσότεροι συνηθισμένοι, η Κοκκινοσκουφίτσα και η γιαγιά της σώζονται και το πιο σύγχρονο ευχάριστο τέλος μάς διώχνει κάθε πιθανό φόβο που μας έχει προκαλέσει το προ ολίγου «καταβρόχθισμα» από τον λύκο… Ή και όχι!!!

Α.Π.

Πηγές:

• https://www.nationalgeographic.com/news/2013/11/131129-little-red-riding-hood-folktale-tehrani-anthropology-science/#:~:text=Other%20people%20have%20insisted%20that,off%20and%20encounters%20this%20wolf.

• https://www.bbc.com/news/uk-35358487#:~:text=Fairy%20tales%20like%20Beauty%20and,universities%20in%20Durham%20and%20Lisbon.&text=They%20found%20some%20tales%20were,back%20to%20the%20Bronze%20Age.

• https://www.bl.uk/collection-items/1810-edition-of-little-red-riding-hood

• Εικόνα: “The wolf walks along with Little Red Riding Hood in this illustration for the folktale.”J. W. Smith, THE BRITISH LIBRARY BOARD, GETTY IMAGES