«[Η ασθένεια] ξεκίνησε […] στην Ανατολή απ’ όπου, αφού σκότωσε ένα αμέτρητο πλήθος ανθρώπων, διαδόθηκε χωρίς αναβολή από το ένα μέρος στο άλλο και έτσι καταστροφικά εξαπλώθηκε στη Δύση.[…] παρά τα όσα η ανθρώπινη σοφία και φροντίδα θα μπορούσε να σχεδιάσει για να την αποτρέψει, όπως ο καθαρισμός της πόλης από πολλές ακαθαρσίες […] η απαγόρευση της εισόδου όλων των ασθενών και η λήψη πολλών προφυλάξεων για τη διατήρηση της υγείας […] στην αρχή της άνοιξης του χρόνου αυτού ξεκίνησαν να είναι εμφανή με τρομερό τρόπο τα λυπηρά αποτελέσματα του λοιμού με συμπτώματα που φάνταζαν απίστευτα».

Αρκούν οι πρώτες σελίδες από «Το Δεκαήμερο» του Βοκάκιου για να εντοπίσει κανείς τους παραλληλισμούς με τα όσα συμβαίνουν σήμερα γύρω μας. Η θανατηφόρα ασθένεια – δηλαδή η πανώλη –  ήρθε από την ανατολή στη δύση το 1348 και ερήμωσε την Ιταλία καθώς εξαπλώθηκε τόσο γρήγορα που αρκετοί δεν πρόλαβαν να προστατευτούν. H μόλυνση δεν μεταφερόταν μόνο από άνθρωπο σε άνθρωπο άλλα και από αντικείμενα που είχε αγγίξει ο άρρωστος. Όπως γράφει ο Βοκάκιος στην εισαγωγή του βιβλίου, ενώ κάποιοι άνθρωποι δεν έδιναν σημασία στη σοβαρότητα της κατάστασης και εξακολουθούσαν να διασκεδάζουν και να πίνουν, υπήρχαν και άλλοι οι οποίοι επέλεξαν να μπουν σε οικειοθελή καραντίνα κατά τη διάρκεια της κρίσης. Υπήρχαν όμως και αυτοί που βρίσκονταν σε μια ενδιάμεση κατάσταση, που ούτε ξεφάντωναν, αλλά ουτε ήταν αποκλεισμένοι. Αυτοί για να αντιμετωπίσουν την ασθένεια «περπατούσαν έξω κρατώντας στα χέρια τους λουλούδια και αρωματικά βότανα ή διάφορα είδη μπαχαρικών που τακτικά τοποθετούσαν στη μύτη τους», έτσι ώστε να ανακουφίζονται από την αφόρητη θανατερή δυσωδία που είχε κατακλύσει τον αέρα.

Ωστόσο, τα γιατροσόφια που φαίνεται να χρησιμοποιούσαν την εποχή εκείνη, σίγουρα δεν μπορούν να αποτελέσουν χρήσιμο στοιχείο στις μέρες μας, καθώς – ευτυχώς για όλους μας – η επιστήμη της ιατρικής έχει σημειώσει τεράστιες προόδους από τον 14^ο αιώνα. Επομένως,

Πώς μπορεί ένα βιβλίο του 14^ου αιώνα, να μας δείξει τον δρόμο προς την αντιμετώπιση μιας σύγχρονης κρίσης;

Ο Βοκάκιος δημοσίευσε «Το Δεκαήμερο» δύο χρόνια μετά τον «Μαύρο Θανατο» (1348-1351) που αφάνισε την πόλη του, Φλωρεντία. Αντλώντας έμπνευση από την ίδια του την εμπειρία, ο Ιταλός συγγραφέας, περιγράφει την ιστορία δέκα νέων από τη Φλωρεντία, οι οποίοι αποφασίζουν να απομονωθούν από την πόλη για δύο εβδομάδες. Στη διάρκεια δέκα ημερών ο καθένας τους αφηγείται από μία ιστορία την ημέρα στους υπόλοιπους, με θέματα γύρω από την αγάπη, τον έρωτα, την ελπίδα αλλά και την κακοτυχία. Το βαθύτερο θέμα σε όλες τις ιστορίες είναι η αγωνία για την κατανόηση της αβεβαιότητας του μέλλοντος.

Αυτή λοιπόν η βασική θεματική του βιβλίου είναι που ίσως μας δίνει την λύση. «Όταν οι παραδοσιακές αφηγήσεις της κοινωνίας καταρρέουν το να δημιουργείς τις δικές σου μπορεί να λειτουργήσει ως ‘προπύργιο’ απέναντι στο επιθετικό χάος» γράφει η Elyse Martin στο άρθρο της, η οποία δεν βλέπει στο «Δεκαήμερο» του Βοκάκιου απλά τον παραλλήλισμό με τη σημερινή εποχή, αλλά και έναν τρόπο να επιβιώσουμε σε αυτές τις κρίσιμες ημέρες της πανδημίας και να προχωρήσουμε στο μέλλον.

Η αφήγηση ιστοριών, σύμφωνα με την Elyse Martin, μπορεί, λοιπόν, να μας δώσει πάλι την αίσθηση μιας δομής, μιας τάξης, όταν όλες οι σταθερές τις ζωής μας και τις καθημερινότητάς μας κλονίζονται σε μια περίοδο κρίσης. Η δύναμη και η εξελικτική σημασία της αφήγησης ιστοριών για την αθρωπότητα εξάλλου είναι αδιαμφισβήτητη, καθώς έρευνες έχουν δείξει πως μέσα από τις ιστορίες χτίζονται οι κοινωνικοί δεσμοί, η αίσθηση της κοινωνικής συνοχής και συνεργασίας και διδάσκονται οι κανόνες που διέπουν μια κοινωνία. Η αφήγηση ιστοριών είναι επομένως ένα δομικό στοιχείο των ανθρώπινων κοινωνιών.

Έχοντας ως παράδειγμα του χαρακτήρες του βιβλίου, οι οποίοι στην απομόνωση, δημιουργούν καθημερινά έναν δικό τους τόπο δημιουργίας , θα πρέπει να νιώσουμε ελεύθεροι να μοιραστούμε τις δικές μας ιστορίες, να χτίσουμε τους δικούς μας κόσμους και να φτιάξουμε νέες ιστορίες που θα ενδυναμώσουν τις σχέσεις μας με τους ανθρώπους που βιώνουν το ίδιο με εμάς. Μπορεί να μην καθόμαστε σήμερα γύρω από τη φωτιά και να λέμε ιστορίες, αλλά η τεχνολογία μας δίνει τη δυνατότητα μέσα από τα κοινωνικά δίκτυα να εστιάσουμε στην επικοινωνία, που είναι αναπόσπαστο κομμάτι της ανθρώπινης φύσης.

Ήδη από την αρχή της πανδημίας που ζούμε τώρα, πληθώρα ιστοριών (είτε πρόκειται για προσωπικές ιστορίες, είτε για ανέκδοτα κτλ) έχουν γεμίσει το διαδίκτυο, τις οποίες λένε οι άνθρωποι με αφορμή την κατάσταση, είτε για να την «ξορκίσουν» είτε για να την σχολιάσουν. Και αυτό θα πρέπει να συνεχίσουμε να κάνουμε!

Μάλιστα, η Elyse Martin παρατηρεί πως οι ηρωίδες και οι ήρωες στο «Δεκαήμερο» αφηγούνταν ιστορίες για να «δεθούν» μεταξύ τους και όχι εξαιτίας μιας ορμής να δημιουργήσουν ένα καταναλωτικό αγαθό. Στον σύγχρονο κόσμο, όπου η έννοια της ιστορίας έχει εμπορευματοποιηθεί με στόχο το κέρδος, ίσως να έχει χαθεί η αρχέγονη σημασία της που αφορά στo «κοινωνικό δέσιμο» και αν όχι χαθεί, σίγουρα είναι πολύ επιφανειακή για να μας κρατήσει σε συνοχή.

Επομένως, αφού δεν μπορούμε να ζήσουμε και να επιβιώσουμε χωρίς ιστορίες, όπως λένε οι ειδικοί, ίσως είναι η στιγμή να δούμε αυτή την περίοδο κρίσης, ως μια ευκαιρία να επαναπροσδιορίσουμε, να επαναξιολογήσουμε και να δημιουργησουμε τις ιστορίες του σήμερα για ένα πιο διαφορετικό αύριο.

Α.Π.

Πηγές:

• https://electricliterature.com/a-book-of-medieval-italian-sex-stories-can-help-us-get-through-the-pandemic/
• https://theconversation.com/why-do-we-tell-stories-hunter-gatherers-shed-light-on-the-evolutionary-roots-of-fiction-88586
• https://www.psychologytoday.com/us/blog/am-i-right/201308/story-telling-is-necessary-human-survival