Δέκα ερωτήσεις για τη συγγραφέα Μαρία Παπανικολάου και το παραμύθι της “Παραμύθια μιλημένα κι ακουσμένα“.

1. Πείτε μας λίγα λόγια για εσάς. 

Με λένε Μαρία και είμαι αφηγήτρια. Με δυο λόγια. Ξεκίνησα τις σπουδές μου στη Δημοσιογραφία και αμέσως μετά στην Κοινωνική Ιστορία. Εργάστηκα στο χώρο των εκδόσεων γενικότερα, αλλά και των εκδόσεων βιβλίων για 20 χρόνια πάνω κάτω.  Έχω ασχοληθεί με πολλά, αλλά αν τα βάλεις κάτω όλα αυτά είναι ένα πράγμα: Να λέω και να γράφω ιστορίες. Αγάπησα πολύ τη δουλειά στις εκδόσεις. Δεν υπάρχει τίποτα πιο όμορφο από το να φτιάχνεις βιβλία. Με το παραμύθι και την προφορική αφήγηση συναντήθηκα το 2003 και δάσκαλός μου είναι ο Στέλιος ο Πελασγός. Τώρα λέω ιστορίες και γράφω στη Νεμέα όπου ζω με την οικογένειά μου και φτιάχνω και εκπαιδευτικά προγράμματα για παιδιά δημοτικών σχολείων. Ασχολούμαι και με την αργυροχρυσοχοΐα εντελώς ερασιτεχνικά  και μαγειρεύω άπειρες ώρες.

2. Συστήστε μας το βιβλίο σας «Παραμύθια μιλημένα κι ακουσμένα».

Είναι μια συλλογή με δέκα παραδοσιακά λαϊκά παραμύθια, που συναντάμε  στην Ελλάδα, αλλά δεν είναι μόνο και αποκλειστικά Ελληνικά. Άλλωστε τα παραμύθια ταξιδεύουν.  Δεν στέκονται σε ένα μέρος. Είναι δέκα από τα παραμύθια που αγαπώ να λέω στις αφηγήσεις μου και ήθελα να τα γράψω, όπως θα τα έλεγα στο κοινό, με έναν τρόπο προφορικό. Δεν είναι εύκολα παραμύθια θα έλεγα … Είναι από αυτά που θεωρούνται σκληρά, ίσως και δύσκολα. Όμως νομίζω πως έχουν πολλά κοινά χαρακτηριστικά μεταξύ τους. Στις αγροτικές κοινωνίες όπου αναπτύχτηκε ο προφορικός λόγος, τα δημοτικά τραγούδια και τα παραμύθια κατ επέκταση, ήταν αυτά που «κατέγραφαν» τον ανθρώπινο πόνο όταν οι άνθρωποι δεν είχαν άλλο τρόπο να μιλήσουν για τα δύσκολα, για αυτά που έκαιγαν την ψυχή τους… Αυτά τα δέκα παραμύθια μιλούν για ανθρώπους, μοιράζονται βαθιά συναισθήματα και δυσκολίες με σκοπό να παρηγορήσουν, να ηρεμήσουν και να κατασιγάσουν τους φόβους μας.

3. Ποιο ήταν το έναυσμα για να ξεκινήσετε να γράφετε το βιβλίο σας;

Η αγάπη μου για το παραμύθι και την αφήγηση.  Σαν προφορική αφηγήτρια σκοπός μου είναι να συντηρήσω την αγάπη για το παραμύθι και να διαδώσω όσο περισσότερα παραμύθια μπορώ για να μην ξεχαστούν.  Σαν συγγραφέας επιθυμώ να μεταφέρω την αίσθηση του παρακούσματος ενός παραμυθιού στο χαρτί. Γνωρίζω πως αυτό δεν είναι μόνο δύσκολο είναι και αντιφατικό εν μέρει. Ωστόσο αυτό που θέλω είναι κάποιος να μου πει «καθώς διάβαζα τα παραμύθια νόμιζα πως άκουγα κάποιον να μου τα λέει».

4. Σε ποιες ηλικίες απευθύνεται;

Το βιβλίο μου, «Παραμύθια Μιλημένα κι Ακουσμένα»  αποτελείται από παραμύθια που δεν είναι αυτό που λέμε «εύπεπτα». Δεν είναι ιστορίες με διάθεση διασκεδαστική, ας πούμε. Νομίζω πως απευθύνονται σε όλους παρόλα αυτά. Μικρούς και μεγάλους. Ή για να είμαι και πιο ειλικρινής απευθύνονται σε μεγάλους και σε παιδιά που …κρυφακούνε… Το παραμύθι έχει ένα μαγικό τρόπο να αποκαλύπτεται σιγά σιγά, ανάλογα με την ηλικία και την ικανότητα καθενός να αντιληφθεί το βάθος του…  Γι αυτό όλοι περνούν  καλά ακούγοντας ή διαβάζοντας παραμύθια. Όλοι έχουν να πάρουν κάτι…

5. Ποιο ήταν το κριτήριο που σας οδήγησε στο να επιλέξετε τα συγκεκριμένα δέκα «Μιλημένα κι Ακουσμένα» παραμύθια για τη συγκεκριμένη συλλογή;

Τα διάλεξα για αυτό που κρύβουν μέσα τους. Τα μύχια και τα ανομολόγητα της ανθρώπινης ψυχής. Για τις διαφορετικές πλευρές της ανθρώπινης φύσης,  που φωτίζουν. Πολλοί ίσως βρουν τα παραμύθια αυτά αρκετά σκοτεινά. Όμως μέσα στο σκοτάδι διακρίνεται το πιο εκτυφλωτικό φως… Παραμύθια για τη διαφορετικότητα, την αδερφική σχέση, την καρτερία, την πίστη, τον καθημερινό αγώνα, την αγάπη και την θυσία… Μέσα  και στα δέκα αυτά παραμύθια η λαϊκή ψυχή προσπάθησε να παρηγορήσει, να ηρεμήσει και να μαλακώσει τα μεγάλα και τα δύσκολα σε μια εποχή που ο άνθρωπος έψαχνε τρόπο να ηρεμήσει τους φόβους του.

6. Πώς προέκυψε η συνεργασία με το ζωγράφο Ηλία Κασσελά, ο οποίος ανέλαβε την εικονογράφηση του βιβλίου «Παραμύθια μιλημένα κι ακουσμένα»;

Με τον Ηλία Κασσελά βρεθήκαμε ως συνάδελφοι στην Σχολή Global Arts Studios στην Κόρινθο, όπου εργάζεται ως καθηγητής προετοιμάζοντας παιδιά για τη Σχολή Καλών Τεχνών και εγώ εργάζομαι ως υπεύθυνη εκπαιδευτικών προγραμμάτων. Ήδη  είχα στο μυαλό μου ένα project, από καιρό, και έψαχνα εικονογράφο. Είχα ξεκινήσει να γράφω την απόδοση στα νέα Ελληνικά του έργου του Λουκιανού «Αληθινή Ιστορία». Πραγματικά, μόλις είδα τη ζωγραφική  του Ηλία, ήμουν εντελώς σίγουρη πως είχα βρει το «χέρι» που έψαχνα. Αυτή ήταν η πρώτη μας συνεργασία. Τα «Παραμύθια Μιλημένα κι Ακουσμένα»  είναι η δεύτερη συνεργασία μας. Αρχικά το βιβλίο αυτό, γράφτηκε ως συλλογή Ελληνικών Παραμυθιών στα Αγγλικά για να εκδοθεί από ξένο εκδοτικό οίκο. Είχαμε φτάσει πολύ κοντά στην έκδοση  το 2021  αλλά η καραντίνα και η οικονομική κατάσταση με τον covid απέτρεψε τον εκδότη να προχωρήσει.  Ο Ηλίας είχε ολοκληρώσει ήδη την εικονογράφηση του βιβλίου, έχοντας δημιουργήσει  ξεχωριστές ζωγραφιές, ενδιαφέρουσες και δυναμικές . Έτσι  θεώρησα πως θα ήταν άδικο να μην εκδοθεί το βιβλίο στην Ελλάδα. Η  συνεργασία μας έπρεπε να βρει ένα νέο σπίτι. Ευτυχώς οι εκδόσεις ΗΔΥΦΩΝΟ από την πρώτη στιγμή υποδέχτηκαν το βιβλίο μας με σεβασμό και αγάπη.

7. Πώς λειτουργεί η ιδιαίτερη εικονογράφηση του Ηλία Κασσελά μέσα στο βιβλίο σας;

Θεωρώ  πως δεν είναι μια συμβατική εικονογράφηση. Και δεν θέλαμε να είναι. Έχει τη δική της πνοή. Το δικό της χώρο. Λειτουργεί μέσα από αντιθέσεις, αντιρρήσεις, αλλά και συμφωνίες,  σύμβολα και μοτίβα που έρχονται απέναντι στο κείμενο για να δηλώσουν μια ξεχωριστή παρουσία και να το φωτίσουν. Είναι όπως λέω «το ανείπωτο, η παύση, η σιωπή και η ανάσα» του αφηγητή, που δεν μπορεί να αποτυπωθεί στο χαρτί διαφορετικά.  Αυτό το καταφέρνει η ζωγραφική του Ηλία Κασσελά. Ευτυχής συγκυρία για μένα. Άλλωστε αυτό που επιδιώκαμε ήταν ένας δυναμικός  διάλογος, ας πούμε, όχι μια απεικόνιση του κειμένου. Νομίζω ότι εκεί έγκειται η επιτυχία μιας συνεργασίας. Στο δυναμικό δημιουργικό διάλογο, στο πάρε δώσε.

8. Ποια είναι αυτά τα στοιχεία που καθιστούν ένα παραμύθι διαχρονικό κατά τη γνώμη σας;

Αυτό που είναι το ίδιο το παραμύθι. Παραμυθία, παρηγοριά, γνώση, παραίνεση. Είναι ένα βάλσαμο, ένας τόπος όπου δεν υπάρχει χρόνος, χώρος, ονόματα… είναι ένας μη τόπος όπου όλα όσα συμβαίνουν είναι γνώριμα αλλά και δεν είναι. Το παραμύθι εισχωρεί μέσα στα βάθη της ψυχής του ανθρώπου και ηρεμεί τους φόβους, τον προετοιμάζει για το αναπάντεχο και του θυμίζει πως δεν είναι μόνος. Είτε μέσα από γέλια, είτε μέσα από περιπέτειες, είτε μέσα από κλάματα… δεν υπάρχει τίποτα πιο βαθιά ανθρώπινο από το παραμύθι… Πώς να μην είναι διαχρονικό…

9. Ποιο είναι το αγαπημένο σας βιβλίο;

Πάρα πολύ δύσκολη ερώτηση. Είναι τόσα πολλά. Η Οδύσσεια. Σίγουρα τα έργα του Λουκιανού από τα Σαμόσατα. Η «Αναφορά στο Γκρέκο» του Καζαντζάκη και το «Τάδε έφη Ζαρατούστρα» του Νίτσε, η «Αλίκη στη χώρα των θαυμάτων» του Λουις Κάρολ… είναι τόσα πολλά… Επίσης λατρεύω τα βιβλία μαγειρικής!

10. Σκέφτεστε να γράψετε κι άλλο βιβλίο στο μέλλον;

Νομίζω πως ναι…