Δέκα ερωτήσεις για τη συγγραφέα Βαΐα Κατσαβού και το βιβλίο της “Φως, σκοτάδι και μαγεία, κάθε μήνας κι ιστορία“.

1. Πείτε μας λίγα λόγια για εσάς. 

Η φαντασία είναι το οξυγόνο μου. Σκέφτομαι με εικόνες και έχω συναισθησία. Έψαχνα πολλά χρόνια να βρω το κατάλληλο μέσο για να εκφράσω την καλλιτεχνική μου φύση. Πέρασα από τη ζωγραφική και τη μουσική, στο θέατρο και την αφήγηση για να καταλήξω στη συγγραφή. Η συγγραφή εν τέλει είναι το αγαπημένο μου προσωπικό μέσο έκφρασης γιατί μου αρέσει ολόκληρη σαν διαδικασία, και απολαμβάνω να την εξασκώ στην πληρότητά της. Επειδή πέρα από τυχόν ταλέντο, που σίγουρα βοηθάει σε οποιαδήποτε μορφή τέχνης, έχω παρατηρήσει ότι ο καλλιτέχνης δεν μπορεί να δημιουργήσει κάτι αξιόλογο αν δεν αγαπήσει ολόκληρη τη διαδικασία της δημιουργίας του έργου του.

2. Συστήστε μας τον βιβλίο σας.

«Φως, Σκοτάδι και Μαγεία, Κάθε Μήνας κι Ιστορία». Το βιβλίο αυτό είναι αποτέλεσμα προσωπικής μελέτης και εργασίας. Είναι μία συλλογή από δώδεκα μαγικά παραμύθια για ενήλικες που προέρχονται από διάφορες χώρες. Τα ανακάλυψα στην αγγλική γλώσσα, τα μετέφρασα και τα διασκεύασα στα ελληνικά. Και επειδή κάθε παραμύθι από αυτά έχει διαφορετική χροιά στη φωνή του και ποικίλα χρώματα στην όψη, τα χώρισα ανάλογα με τις εποχές και τους μήνες, σύμφωνα με την προσωπική μου αίσθηση του χρόνου και της αλλαγής του καιρού.

3. Πώς γεννήθηκε η ιδέα να δημιουργήσετε ένα βιβλίο με δώδεκα παραμύθια—ένα για κάθε μήνα του χρόνου;

Ήταν καλοκαίρι του 2019, είχα μόλις ολοκληρώσει τη Σχολή Αφηγηματικής Τέχνης του Κέντρου Μελέτης και Διάδοσης Μύθων και Παραμυθιών. Είχα πάρει την απόφαση να γίνω επαγγελματίας αφηγήτρια παραμυθιών, και είχα αρχίσει να ψάχνω όχι και τόσο γνωστά παραμύθια που θα μου άρεσαν πολύ για να σχεδιάσω τις μελλοντικές παραστάσεις αφήγησης που θα έκανα. Σε αυτή την πορεία έρευνας ανακάλυψα και τα συγκεκριμένα παραμύθια, όμως η γλώσσα στην οποία τα βρήκα ήταν η αγγλική. Άρχισα λοιπόν να τα μεταφράζω ώστε να έχω υλικό στα ελληνικά. Καθώς περνούσαν οι μήνες και το έργο της μετάφρασης συνεχιζόταν, ανακάλυψα ότι η αφήγηση δεν με εξυπηρετούσε όσο θα ήθελα ως μέσο έκφρασης. Αντίθετα, είχα αρχίσει να αγαπώ πραγματικά τη διαδικασία της συγγραφής… Κι έτσι, προς το τέλος εκείνου του χρόνου, όταν τελείωσα την πρώτη μετάφραση, τα μάζεψα όλα σε ένα αρχείο, εμπλουτισμένο με περιεχόμενα, μέχρι κι ένα πρώτο αυτοσχέδιο εξώφυλλο, και τα άφησα κάπου στον υπολογιστή μου. Σκεφτόμουν ότι κάποια μέρα θα τα ξανάβλεπα με νέο μάτι και θα τα τελειοποιούσα, ίσως να έβρισκα και κάποιον να ενδιαφέρεται να τα εκδώσει.

4. Κατά τη μετάφραση, πόσο δύσκολο ήταν να διατηρήσετε το ύφος και τη “μαγεία” των πρωτότυπων ιστοριών;

Η μετάφραση είναι και ήταν πάντα, για μένα, μία πρόκληση. Όπως ανέφερα παραπάνω σκέφτομαι με εικόνες. Όταν πρέπει να μιλήσω, τις εικόνες τις μετατρέπω σε λέξεις. Σκεφτείτε τώρα, ότι τις λέξεις σε μια ξένη γλώσσα, για να τις μεταφράσω στα ελληνικά, για να τις σκεφτώ, πρέπει πρώτα να τις κάνω εικόνες και ύστερα ξανά λέξεις, λέξεις στη μητρική μου γλώσσα… Αν δεν μου άρεσαν τόσο πολύ αυτά τα παραμύθια και αυτό το έργο στην ολότητά του δεν θα επέλεγα ποτέ να μπλέξω το μυαλό μου σε όλη αυτή την πολύπλοκη διαδικασία…

Η αλήθεια είναι ότι το ύφος των παραμυθιών ένιωθα εξαρχής ότι το είχα σε μεγάλο βαθμό διατηρήσει, όμως, με προβλημάτισε αρκετά το πόσο εύληπτες θα ήταν οι μεταφράσεις αυτές σε ελληνόφωνο κοινό. Ευτυχώς η επιμέλεια της κυρίας Μαρίας Παναγιωτακοπούλου βοήθησε πολύ σε αυτή τη διαδικασία, όπως και οι συμβουλές και επισημάνσεις της μητέρας μου, Μαρίας Δέλλιου, που είναι κι εκείνη φιλόλογος και λογοτέχνης. Ομολογώ ότι ήταν το πιο δύσκολο έργο που έχω επιχειρήσει. Και κάτι τελευταίο: οι δημιουργικές φάσεις της μετάφρασης και ο λόγος που αυτά τα παραμύθια δεν είναι απλά μεταφρασμένα αλλά και διασκευασμένα στα ελληνικά, οι αλλαγές δηλαδή που έκανα στα παραμύθια, ήταν για μένα το πιο απολαυστικό κομμάτι της διαδικασίας, και το πιο κοντινό στην καλλιτεχνική μου φύση.

5. Ποιο μήνυμα θέλετε να πάρουν τα παιδιά (και οι μεγάλοι) για το πέρασμα των εποχών;

Όλα έχουν τη θέση τους στη φύση, όπως και στη ζωή. Ακόμα και η παρακμή, ακόμα και ο θάνατος, είναι απαραίτητα στοιχεία για την ζωή και την αναγέννηση, όσο θλιβερά και δυσάρεστα κι αν είναι… Να αγαπάμε τη θλίψη και τη μοναξιά όπως αγαπάμε και την ευτυχία, την αγάπη… Γιατί όλα είναι περαστικά σε αυτή τη ζωή, όπως είναι περαστικές οι εποχές και στη φύση, και κάθε τι έχει τη σημασία και το νόημά του. Εν τέλει, μια καρδιά που δεν έχει πονέσει, δεν μπορεί και να αγαπήσει, να χαρεί πραγματικά.

6. Γιατί επιλέξατε αυτόν τον τίτλο;

Ήθελα να σκαρώσω έναν τίτλο που να είναι ψυχαγωγικός και να περικλείει τις έννοιες όλων των παραμυθιών αυτής της συλλογής. Και έβαλα ως στοιχεία αρχικά το φως και το σκοτάδι που γεννούν τις εποχές, τους μήνες και ύστερα τη μαγεία, αφού όλα τα παραμύθια του βιβλίου είναι μαγικά.

7. Υπάρχει κάποιος μήνας που σας αντιπροσωπεύει περισσότερο ως δημιουργό και ποιο παραμύθι σας συγκίνησε ιδιαίτερα κατά τη μετάφραση;

Έχω γεννηθεί στα τέλη του Αυγούστου, όμως είμαι παιδί του Φθινοπώρου και του Χειμώνα, γιατί αυτές τις εποχές ευχαριστιέμαι. Παρ’ όλα αυτά ταυτίστηκα πραγματικά με το τρίτο παραμύθι της Άνοιξης… Όταν το μετέφραζα ήταν το παραμύθι που είχα περισσότερο ανάγκη να θυμάμαι.

8. Τα τέσσερα χαρακτικά αποτελούν σημαντικό στοιχείο του έργου. Πώς προέκυψε η ιδέα να συμπεριληφθούν;

Το βιβλίο είναι 180 σελίδες. Είχε ανάγκη από εικονογράφηση, αλλά κάπως επιλεκτική. Η ιδέα ήταν της Έλενας Λεώνη, της εικονογράφου, και μόλις την άκουσα συμφώνησα αμέσως, αφού είχα χωρίσει εξαρχής το βιβλίο σε εποχές, από τότε που το πρωτο-έγραψα.

9. Ποιο ήταν το αρχικό όραμά σας για αυτό το βιβλίο; Θέλατε να προσφέρει γνώση, μαγεία, ταξίδι μέσα στον χρόνο ή όλα μαζί;

Όλα μαζί… και οι εκδόσεις «Ηδύφωνο», συμπεριλαμβανομένης της επιμελήτριας και της εικονογράφου του βιβλίου πραγματικά σεβάστηκαν το όραμά μου… Τους είμαι ευγνώμων για αυτό!

10. Πιστεύετε ότι η παιδική λογοτεχνία μπορεί να συμβάλει ουσιαστικά στην περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση;

Ναι, πραγματικά το πιστεύω αυτό. Τα βιβλία διαμορφώνουν συνειδήσεις, είναι γεγονός!

11. Σκέφτεστε να γράψετε κι άλλο βιβλίο στο μέλλον;

Ναι… Ετοιμάζω εδώ και 8,5 χρόνια πλέον, μία τριλογία φαντασίας.